Tên di sản : Từ đường họ Lê Duy (nơi thờ Hoàng Giáp Lê Văn Hiển)
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : Số 2993/QĐ-UBND
Giới thiệu
Không gian của di tích:
Hiện từ đường được tọa lạc trên một khu đất rộng, cao ráo và thoáng mát về hướng Nam và thuộc phía Tây của xã Thiệu Giao; phía Đông của huyện Thiệu Hóa - nơi có dòng sông Chu chảy qua ở phía Bắc, có diện tích là 241m2. Bốn phía Đông, Tây, Nam, Bắc đều giáp khu vực dân cư của làng Đại Bái trù phú.
Từ ngoài vào có các công trình sau:
Cổng từ đường: được xây bằng gạch với hai trụ vuông có chiều cao mỗi bên là 2,5m; bên ngoài được trát bởi một lớp vôi vữa. Phần mái của cổng đổ bê tông cốt thép, phía trên lợp ngói mũi hài màu nâu đỏ. Giữa đỉnh mái trang trí đôi rồng chầu nhật; bốn góc mái trang trí bốn con rồng cách điệu.
Sân từ đường: được lát bằng gạch bát vuông màu nâu đỏ có kích cỡ 30cm x 30cm với chiều dài là 9,1m; rộng 3,7m.
Từ đường: Về quy mô cấu trúc: từ đường là một ngôi nhà cấu trúc theo kiểu chữ Đinh (T) gồm có 3 gian Tiền đường và 1 gian Hậu cung được xây dựng mô phỏng theo lối kiến trúc truyền thống với vật liệu bê tông cốt thép.
Tiền đường: là một ngôi nhà với chiều rộng là 7,21m; chiều dài là 9,1m có tổng diện tích là 65,611m2.
Diện mạo bên ngoài: Bờ nóc của ngôi nhà được đắp và trang trí hoa văn theo kiểu đường triện cách điệu. Ngay chính giữa của bờ nóc trang trí một hình mặt nguyệt, hai bên là đôi rồng chầu. Hai phía của bờ nóc được đắp đấu trụ vuông. Bờ giải đáp theo kiểu giả Tam sơn. Ngoài ra, hai bên phía trước từ đường còn có hai trụ biểu xây bằng gạch có chiều cao là 3,5m. Phía trên mỗi trụ biểu có đắp một hình con nghê chầu bằng xi măng cốt thép.
Kết cấu kiến trúc của từ đường được làm theo kiểu bê tông giả gỗ theo lối kiến trúc truyền thống với ba gian hai chái, vì kèo làm theo kiểu vì kèo suốt sơn màu giả gỗ.
Hậu cung: là một ngôi nhà gồm 1 gian xây nối liền và thông với nhà Tiền đường bằng một lối đi duy nhất theo kiểu cuốn vòm. Hậu cung có chiều rộng là 3,3m; chiều dài là 2,3m, với tổng diện tích là 7,59m2.
Về bài trí đồ thờ:
Gian giữa: gồm có hai ban thờ. Ban thờ phía trong là nơi thờ Lê Văn Hiển tôn thần đặt một ngai thờ bằng gỗ và một bài vị sơn son thếp vàng, hai bên đặt hai lọ cắm hoa bằng gỗ và hai chân nến gỗ, một mâm bồng gỗ, chính giữa đặt một bát hương bằng sứ. Ban thờ phía ngoài là ban thờ Hội đồng gia tộc gồm có một bát hương sứ, một lư đồng, một đôi hạc đồng, hai chân nến đồng, một mâm bồng gỗ. Phía trước ban thờ, ở bên ngoài hai bên đặt một đôi hạc gỗ lớn.
Gian thờ bên hữu: là nơi thờ thần Thổ địa gồm có một bát hương sứ; hai ống cắm hương gỗ; hai chân nến gỗ; một mâm bồng gỗ và hai lọ cắm hoa bằng sứ.
Gian thờ bên tả: là nơi thờ con gái Hình bộ thượng thư Lê Phủ quân tôn thần Lê Văn Hiển là Hồng Hoa Nương gồm có một pho tượng bằng gỗ mít sơn son thếp vàng đặt trên bệ gỗ; hai bên mỗi bên đặt một ống hương và một chân nến gỗ; phía trước đặt ba đài nước và một mâm bông gỗ; chính giữa là một bát hương gốm màu nâu.
Ngoài ra, phía ngoài trên cùng của ban thờ còn treo một bức đại tự cổ có niên đại năm Kỷ Mùi (1919) thời vua Khải Định, triều Nguyễn.
Bên trong ngôi nhà, gian giữa còn có một đôi câu đối và một bức đại tự.
Nội dung bức đại tự gian giữa như sau: "Lê tiến sĩ từ"
Dịch:
Từ đường ông tiến sĩ họ Lê.
Nội dung câu đối gian giữa:
“Quân thân ân nghĩa tồn thiên địa
Tổ khảo tinh thần tại tử tôn”.
Dịch:
Ơn nghĩa quân thân còn mãi với trời đất
Tinh thần tổ tiên còn mãi với cháu con.
Nội dung câu đối phía ngoài hiên:
“Bách thế bản chi thừa cựu ấm
Thiên thu hương hỏa tráng tân cơ”.
Dịch:
Muôn đời chi tộc nêu ấm cũ
Hương hỏa ngàn đời vững nền xưa.
Nội dung câu đối cột nanh bên hữu:
“Hộ pháp lưỡng dư vũ càn quân sinh công lợi
Phủ từ phong chấn nam cực đại địa quân Chiêm”.
Dịch:
Hộ (Chữ Hán khắc là Hồ) pháp lợi đôi đường nhân dân được hưởng lộc ngày một thêm.
Phủ từ phong chấn giữ trời Nam vững bền muôn thuở.
Nhìn chung, di tích Từ đường họ Lê Duy mặc dù đã bị hủy hoại bởi nhiều nguyên nhân khác nhau, nhưng diện mạo đã được tôn tạo lại theo kiểu dáng kiến trúc truyền thống cũ và đang là nơi sinh hoạt tín ngưỡng quan trọng của dòng họ Lê Duy và nhân dân xã Thiệu Giao, huyện Thiệu Hóa.